Oficerska Szkoła Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego w Legnicy
10 sierpnia 1943 roku władze sowieckie zgodziły się na rozwinięcie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w Korpus. Miał on się składać z dwóch dywizji piechoty, dwóch brygad — artylerii i pancernej, dwóch pułków – lotniczego i zapasowego, czterech samodzielnych batalionów oraz pododdziałów zabezpieczenia i obsługi.
Dowódcą korpusu został gen. Zygmunt Berling, jego zastępcami: ds. oświatowych – ppłk Włodzimierz Sokorski i ds. liniowych – gen. bryg. Karol Świerczewski, a szefem sztabu – ppłk dypl. Włodzimierz Radziwanowicz.
Obok powszechnie znanego I Korpusu, w Białomucie (obwód moskiewski), a potem Żytomierzu tworzyć i szkolić Polski Batalion Specjalny. Batalion ten miał wielorakie zadania: rozpoznanie na zapleczu nieprzyjaciela, działania sabotażowe, i wreszcie działania zabezpieczające własne pododdziały walczące na froncie. Żołnierzy szkolono w radiotelegrafii, minerstwie, propagandzie i skokach spadochronowych. Liczący 360 żołnierzy i oficerów batalion rozpoczął działania na głębokich tyłach wojsk niemieckich, na terenie Śląska, Pomorza i Mazur zimą 1944 roku.
4 sierpnia 1944 roku Polski Samodzielny Batalion Specjalny decyzją Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego został przekazany do dyspozycji kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, przy jednoczesnym pozostawieniu spraw szkolenia Ministerstwu Obrony Narodowej.
Decyzją Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 11 listopada 1944 roku powołano Wojska Wewnętrzne. Ich formowanie rozpoczęto we wrześniu 1944 roku na bazie Polskiego Batalionu Specjalnego, który przemianowano na 1 Brygadę Wojsk Wewnętrznych w składzie dwa bataliony operacyjne, batalion ochrony PKWN i batalion wartowniczy. Zorganizowano: kwatermistrzostwo, szefostwo służby zdrowia oraz sztab Brygady, który stał się jednocześnie sztabem Wojsk Wewnętrznych. Etat 1 Brygady Wojsk Wewnętrznych wynosił 2195 żołnierzy, w tym 158 oficerów, 543 podoficerów i 1494 szeregowych. Ich zadania sprowadzały się do zapewnienia spokoju na zapleczu własnych wojsk na wyzwalanych terenach, wspomaganie lokalnego aparatu władzy w utrzymaniu bezpieczeństwa na wyzwalanym terenie. Trudności kadrowe spowodowały, że w listopadzie 1944 roku w Jastkowie koło Lublina utworzono Centrum Wyszkolenia Wojsk Wewnętrznych. Centrum to zaczęło szkolić kadry dla potrzeb nowej formacji. Wśród elewów i absolwentów większość stanowili żołnierze-partyzanci Armii Ludowej.
W lutym i marcu 1945 roku przeprowadzono kolejne reorganizacje, w wyniku których Wojska Wewnętrzne rozbudowano do trzech brygad oraz dwóch batalionów operacyjnych, przy czym od 1 marca 1945 roku batalion ochrony rządu podlegał bezpośrednio Ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego.
Poszczególnym brygadom nałożono obowiązek operacyjnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo konkretnego rejonu kraju.
Tuż przed zakończeniem wojny, Centrum zostało przeniesione do Andrzejowa koło Łodzi, zaś sama formacja została przemianowana na Wojska Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Uchwałą Rady Ministrów z 24 maja 1945 roku powołano do życia Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW). Jego dowódcą został dowódca 4 Dywizji Piechoty generał brygady Bolesław Kieniewicz. Na czas tworzenia Korpusu podlegał on Ministrowi Obrony Narodowej.
Specjalnym rozkazem Naczelnego Dowódcy WP z 24 maja 1945 roku, dla potrzeb tworzonego Korpusu, z I Armii Wojska Polskiego obok Wojsk Wewnętrznych wydzielone zostały: 4 Dywizja Piechoty oraz 1 i 2 Brygada Zaporowa.
4 Dywizja Piechoty im Kilińskiego przeszła szlak bojowy m.in. przez Wał Pomorski, gdzie zdała egzamin w walkach w miastach, w terenie umocnionym inżynieryjnie. Te właśnie umiejętności zaważyły na decyzjach o wycofaniu Dywizji na teren Polski i przeformowaniu jej oddziałów w zawiązki regionalnych struktur Korpusu w wyzwolonym kraju.
Uchwała nakazywała zakończyć formowanie do 1 maja 1945 roku. Etat korpusu to 32 tys. żołnierzy. Etat przewidywał następującą strukturę Korpusu:
– dowództwo – 617 żołnierzy
– Centrum Wyszkolenia – 712 żołnierzy
– samodzielny batalion łączności 517 żołnierzy
– 16 pułków kawalerii w sile 22 976 żołnierzy
– 10 samodzielnych batalionów ochronnych – 7040 żołnierzy
– 3 szpitale wojskowe – 156 żołnierzy.
Korpus organizowano na bazie 3 brygad i samodzielnego batalionu Wojsk Wewnętrznych.. Dla zapewnienia uzyskania pełnych stanów dokonano kwalifikowanego poboru, z pomocą którego wcielono do Korpusu 16 637 żołnierzy. Jednak ilość ta nie zapewniała zaplanowanych etatów. Brakowało 589 oficerów i 5029 podoficerów.
Centrum w Andrzejowie nie było w stanie wyszkoli takiej ilości żołnierzy. Podjęto decyzję o wydzieleniu Szkoły Oficerskiej KBW i dyslokowaniu jej z Andrzejowa.
Tuż po 1 listopada 1945 roku do Legnicy, przez Wrocław dotarła grupa pięciu żołnierzy z Łodzi. Z Wrocławia do Gniewomierza przewieźli ich żołnierze Armii Czerwonej, dalej już doszli piechotą. Mieli oni za zadanie przygotowanie kwater dla sił zasadniczych szkoły oficerskiej. Grupę tę stanowili:
– nieznany z imienia i nazwiska podporucznik
– nie znany z imienia i nazwiska chorąży
– plutonowy Przybysz
– szeregowy Miliszkiewicz
– szeregowy Bogin.
Mieli oni przygotować kwatery dla kadry i wstępnie przygotować kwatery dla stanu zmiennego.
Rozkazem z 6 listopada przeniesiono Centrum Wyszkolenia KBW z Andrzejowa do Legnicy. Do Legnicy siły główne, w sile około 1 000 osób, dotarły wojskowym eszelonem 11 listopada 1945 roku. Zakwaterowane zostały w koszarach przy ulicy Długiej (Świerczewskiego, dziś Aleja Rzeczypospolitej). Były to jedyne koszary w Legnicy nie zajęte jeszcze przez Armię Radziecką.
Kadrze przydzielano kwatery w bezpośrednim sąsiedztwie koszar. Praktycznie kwartał obwiedziony ulicami: Bielańską, Zagrodową, Staszica, Kasprowicza, Góralską, Ogrodową, Rzeczypospolitej, ul. Świerkową, Podchorążych i Okrężną był systematycznie zagospodarowywany przez kadrę nowotworzonej Jednostki. Komendant Centrum zamieszkał w willi przy ulicy Góralskiej, w której mieści się dzisiaj przedszkole nr 8.
Na skraju tego kwartału, na rogu ulic Rzeczypospolitej i Ogrodowej zakwaterowano Kompanię Kadetów pod dowództwem „obywatelki porucznik Marii Matczak”. Był to pododdział małoletnich sformowany po to, by dać szansę w miarę spokojnego życia i nauki sierotom przygarniętym przez poszczególne jednostki Wojska Polskiego – „synom pułków”, zaś potem w kompanii służyli małoletni ochotnicy. Kończyli szkołę podstawową, gimnazjum i potem mogli wstępować do Szkół Oficerskich.
Kompania Kadetów po sformowaniu została włączona w skład Centrum Wyszkolenia KBW. Jednak zawsze kwaterowała poza Centrum. W czasach Jastkowa w Piotrowicach Wielkich, w czasach Andrzejowa w Olechowie. Pierwszym jej dowódcą został ppor. Henryk Cybulski, następnym, na krótko ppor. Pietrzyk, a następnie ppor Maria Matczak.
Opiekę dydaktyczno-wychowawczą powierzono ppor. Stefanii Kowalskiej, później ppor. Marii Herzig oraz gronu nauczycielskiemu w osobach: chor. Zygmuntowi Stryjkowskiemu, chor. Tadeuszowi Grochalskiemu, chor. Mieczysławowi Pawełkowi. Przyszli oni do Centrum ze stopniami podoficerskimi z cenzusami podchorążych i tu mianowani zostali na stopnie oficerskie.
Z czasem dołączyły do nich Czesława Grochalska, panie Światłowska, Strzykała a także pan o nazwisku Kulik. Dowódcami plutonów byli podoficerowie: sierż. Śpiewak, plut. Władysław Łuczywka, plut. Mędrka. Szefem kompanii był st. Sierż. Władysław Dworakowski, jego pomocnikiem kpr. Władysław Salwa. Kompania stacjonowała w Legnicy do 8 sierpnia 1948 roku, kiedy to została przeniesiona do Warszawy, gdzie na jej bazie utworzono Korpus Kadetów RP.
W kamienicy na rogu ul. Długiej i Ogrodowej obok sal noclegowych urządzono sale szkolne. Posiłki kadetom wydawane były w koszarach. Po jakiś czasie gen. Kieniewicz zmienił dowódcę kompanii został nim por. Pitus. To on przeprowadził Kompanię do koszar do budynku nr 1 – naprzeciw Hali Sportowej. Szkolenie odbywało się w salach dzisiejszego bloku nr 2 – z wieżami. Z absolwentów Gimnazjum Kompanii utworzono 2 kompanię podchorążych Szkoły Oficerskiej KBW.
Szkoła Oficerska KBW w swoim nowym miejscu dyslokacji rozpoczęła wytężoną pracę. Już 29 (20) grudnia 1945 roku odbyła się pierwsza promocja Szkoły 500 absolwentów Szkoły Oficerskiej w imieniu Krajowej Rady Narodowej promował gen. Kieniewicz, który przy tej okazji wręczył on Szkole sztandar ufundowany przez społeczeństwo Łodzi. W imieniu fundatora gen. Kieniewiczowi wręczył go ob. Fiszer. Gen Kieniewicz przekazał go Dowódcy Szkoły podpułkownikowi Szabanowowi. Ppłk Szabanow, mimo iż był Rosjaninem, zgodnie z polską tradycją uklęknął, ucałował płat sztandaru, zaprezentował zebranym i przekazał w ręce pocztu sztandarowego.
Pierwszymi dowódcami Szkoły i głównymi oficerami sztabu byli oficerowie pochodzenia rosyjskiego. Wśród wysokich oficerów sztabu byli też oficerowie pochodzenia żydowskiego. W Wojsku Polskim służyło bardzo niewielu dobrze wykształconych oficerów polskich. Wyjątkami byli: generałowie Berling, Świerczewski czy Kuropieska. Znakomita większość kadry oficerskiej zdobywała oficerskie szlify w walce, wojskową wiedzę uzupełniając dzięki przyspieszonym programom Szkół Oficerskich i dalej drogą kursów i przeszkoleń. W tamtym czasie radzieckie pochodzenie kadry oficerskiej nie było dziwnym, zwłaszcza na bardzo ważnych stanowiskach. Po jakimś czasie, pomimo iż polskich oficerów przybywało, Stalin niechętnie godził się na przekazywanie ważnych stanowisk w polskie ręce. Mając swoją kadrę mógł łatwiej kontrolować najważniejsze sektory polskiego życia państwowego. Ppłk Szabanow wspominany jest przez żołnierzy jako dowódca surowy, ale sprawiedliwy, nie nadużywający swojego pochodzenia.
Po ppłku Szabanowie dowodzenie Szkołą przejął oficer, również radzieckiego pochodzenia, ppłk Kamiński, po nim, również Rosjanin ppłk Jurkowski. Za czasów dowodzenia przez ppłka Jurkowskiego doszło do jedynego wystąpienia Szkoły, ze sztandarem, z kompanią honorową i orkiestrą w miejskiej uroczystości Bożego Ciała 20 czerwca 1946 roku. Sprowokował ten precedens, nieznany dziś z nazwiska adiutant Dowódcy Szkoły – kpt. pochodzenia polskiego. Jak wspomina pan Emil Hlib trasa procesji wiodła ulicami: Drukarską, Daszyńskiego, do dworca, gdzie stał drugi ołtarz, następnie ul Lipową na skraj parku gdzie stał trzeci ołtarz stamtąd ul Powstańców Śląskich do Placu Słowiańskiego, gdzie stał czwarty ołtarz.
Wcześniej odbywały się uroczystości z udziałem wojska 3 i 9 maja 1946 roku. 9 maja na Placu Słowiańskim odbyła się uroczystość patriotyczna, w czasie której ks. dziekan Podkopał z parafii św. Trójcy, której kościół pełnił rolę kościoła garnizonowego, odprawił mszę św. Zastępcą ds. politycznych płka Jurkowskiego był płk Techniczek. Zmuszony sytuacją musiał on czynnie uczestniczyć w uroczystościach
Do 1966 roku, w którym to przestała w Legnicy funkcjonować Szkoła Oficerska KBW dowódcami byli kolejno:
– płk Zarkowski
– płk Wasilkowski
– płk Adam Dobrowolski
– płk Tadeusz Sroczyński
Ostatnia promocja odbyła się na Placu Słowiańskim 4 września 1966 roku. Wcześniej, 1 lipca 1965 roku rozwiązano Wojska Wewnętrzne, a ich stany osobowe przekazano do systemu obrony Terytorialnej Kraju.
Szkoła kształciła specjalistów wysokiej klasy. Podkreślano umiejętności propagandzistów po tej szkole, fachowe umiejętności oficerów operacyjnych zaplecza bezpieczeństwa.
Szkołę tę ukończyło wiele znanych postaci. Na przykład Jan Pietrzak, twórca kabaretowy, założyciel „Kabaretu pod Egidą”, autor wielu tekstów piosenek i wierszy. Jest on postacią nietypową wśród absolwentów Szkoły.
Bardzo wielu z nich zostało wybitnymi specjalistami wojskowymi. Przykładem mogą być: gen. Tadeusz Urbańczyk, gen. Zdzisław Ostrowski, gen. Jan Czapla czy mój charyzmatyczny, posiadający wielki autorytet wykładowca ze Szkoły Oficerskiej płk Longin Chojnacki.
Ze Szkoły tej wywodzi się wielu znanych legniczan jak: Czesława i Tadeusz Grochalscy, płk Henryk Kupczak działacz społeczny o niespożytych siłach i energii. Wychowawcy wielu pokoleń żołnierzy: ppłk Roman Giczala, ppłk Stefan Frunze animator sportu w Legnicy, ppłk Rudolf Piszczek, ppłk Jan Maciąg, ppłk Czesław Woskowicz, znany legnicki fotografik Mieczysław Pawełek. Także inne armie zasilane były oficerami z legnickich koszar. Szef sztabu Szkoły, później wykładowca taktyki ppłk Kapłan okazał się wybitnym generałem armii izraelskiej. Wielu emerytowanych wysokich oficerów tej armii ma swoje korzenie w koszarach na ulicy Długiej.
Czym było istnienie Szkoły Oficerskiej KBW dla społeczności miasta? Postrzegamy tu wielorakość wpływów i oddziaływań.
Najważniejsza w tamtych czasach to stabilizacja i bezpieczeństwo. Patrole z milicją, akcje propagandowe, skuteczność działań operacyjnych sprawiły, że Legnica była jednym z najbardziej bezpiecznych miast Ziem Odzyskanych. Choć trzeba przyzna, że i podchorążowie za ten spokój w mieście płacili często najwyższą cenę.
Innym, niezwykle ważnym, był udział żołnierzy jednostki we wszystkich imprezach w mieście, począwszy od typowo propagandowej, o niszczycielskim działaniu „akcji odniemczania” miasta – po udział w akcjach przeciwpowodziowych.
Żołnierze KBW widoczni też byli na polach gospodarstw rolnych regionu. Siali, orali, pomagali w sianokosach, żniwach i wykopkach. Byli tam, gdzie byli potrzebni.
Wielki wpływ miały na społeczność miasta działania kulturalne żołnierzy KBW. Orkiestra dęta występująca przy wszystkich okazjach w mieście przetrwała do lat dziewięćdziesiątych. Pokuszę się o stwierdzenie, że wysoki poziom artystyczny wielu legnickich muzyków bierze początek w koszarach przy Długiej. To także z orkiestry wojskowej wywodzili się nauczyciele Szkół Muzycznych Legnicy.
Ogromny wpływ na społeczność miasta wywarł księgozbiór Biblioteki wojskowej liczący już w latach czterdziestych 20 tys. tomów.
Działalność Klubu Oficerskiego. Legendarne zabawy i bale w Klubie podnosiły prestiż społeczny. Mieszkańcy miasta oczekiwali każdego następnego występu artystów w mundurach.
Legendą jest owiana działalność sportowa wojskowych. W Kabewiaku działały sekcje: gimnastyczna, szermiercza, bokserska, hippiczna (w stajniach SO KBW dożyła swoich lat sławna Lotna na której losach Wajda oparł swój film), kolarska czy w końcu żużlowa. To oficerowie szkoły m.in. Stefan Frunze byli współorganizatorami finałów etapów Wyścigu Pokoju.
Mundur żołnierza KBW był widoczny na ulicach miasta. O nich mówiono w Legnicy „nasi żołnierze z niebieskimi wszywkami”. Z niepokojem obserwowano w mieście likwidację Szkoły Oficerskiej Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Na szczęście dla miasta z Zegrza pod Warszawą dotarła do Legnicy grupa żołnierzy zawodowych organizująca Ośrodek Szkolenia Łączności. Ośrodek ten wchłonął znakomitą część kadry, która obok umiejętności profesjonalnych przekazała następcom wypracowane już tradycje garnizonu legnickiego.
Na podstawie:
Balbus Tomasz: Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Legnicy (maj – grudzień 1945 r.): struktura, kadry, działalność // Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989. – 2007.
Jerzy Roliński, Szkoła Oficerska KBW w Legnicy (1945-1966), Szkice Legnickie T.V, 1969.
Tradycje Bojowe Wojsk Wewnętrznych, Zarząd Polityczny Wojsk Wewnętrznych, Warszawa, październik 1968.
Ze wspomnień Józefa Bogienia. Tekst w posiadaniu autora.
Remigiusz Surgiewicz, Dedykuję Kadetom, Wydawnictwo MON, Warszawa 1966.
Witold Lisowski, Kadeci, Wrocław 1984.
Emil Hlib, muzyk grający w orkiestrze Szkoły, mieszkaniec Legnicy. Tekst wspomnień w posiadaniu autora.
Dąbrowski Stanisław: Pobyt i wycofanie Północnej Grupy Wojsk Radzieckich z Dolnego Śląska // Dolny Śląsk. – 1995, T. 1.
Kromolicki Franciszek: Zarys historii Centralnego Ośrodka Szkolenia Wojsk Łączności im. Marcelego Nowotki: 1966-1986. – Legnica: COSWŁ, 1986.
Piotrowski Paweł: Śląski Okręg Wojskowy : przekształcenia organizacyjne 1945-1956. – Warszawa: Wydaw. TRIO, 2003.
60 lat polskiego garnizonu w Legnicy 1945-2005: sesja popularnonaukowa / oprać. Barbara Morawiec. – Legnica: Stow. Rodzina Wojskowa, 2005.
Materiałów w posiadaniu autora.
Wojska Łączności w Legnicy
Szkoły łączności Wojska Polskiego działają w 1944 roku w Zamościu, przeniesiono ją w 1945 roku do Sieradza (dla telefonistów) i w 1950 roku w Zegrzu (dla radiowców). W 1955 roku następuje scalenie obu szkół w jednolitą Oficerską Szkołę Łączności.
5 września 1966 roku powołano Podoficerską Szkołę Zawodową Wojsk Łączności.
O tym, że szkoła ulokowana będzie w Legnicy zadecydowało rozwiązanie w tym samym okresie Oficerskiej Szkoły KBW.
5 września 1966 roku – ukazuje się Rozkaz Dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego o powołaniu Podoficerskiej Szkoły Zawodowej Wojsk Łączności. – etat docelowy to 364 żołnierzy zawodowych, 32 pracowników cywilnych, 720 elewów. Trzon organizacyjny stanowiła grupa oficerów z Oficerskiej Szkoły Łączności w Zegrzu. Do dziś funkcjonują w Legnicy jej przedstawiciele pułkownicy: Sułkowski, Staszewski, Pasich, Rybarczyk, Grzelec, Koenig, Świątczak, Nowicki. Pierwszym Komendantem zostaje płk Czesław Roman. Grupę tę uzupełnia kadra pozostała po Oficerskiej Szkole KBW oraz oficerowie z jednostek liniowych łączności.
5 października 1966 roku – kadrę zasila 27 absolwentów Szkoły Młodszych Dowódców z Elbląga, a kilka dni później 34 osobowa grupa podporuczników promowanych w owym roku w Zegrzu.
25-27 października 1966 roku – następuje pierwsze wcielenie 708 elewów na 10 miesięczny okres nauczania.
25 grudnia 1967 roku – ma miejsce pierwsza promocja absolwentów.
W Siłach Zbrojnych PRL utworzono nowy 5-cio stopniowy korpus chorążych.
Nabór i szkolenie chorążych już w 1967 roku polecono Oficerskiej Szkole Łączności w Zegrzu. Szybko stało się jasne, że jednostka ta przekształcająca się w wyższą uczelnię nie jest w stanie zabezpieczyć ani właściwego cyklu nauczania, ani właściwej bazy socjalno-bytowej słuchaczom.
Problemom tym wychodziły naprzeciw koncepcje Dowództwa SOW i nowego Komendanta Ośrodka płk. Edwarda Kulpińskiego ( przejął obowiązki 19 września 1967 roku) by w Legnicy rozbudowywać istniejącą od roku szkołę. Propozycja ta zyskuje akceptację wyższych przełożonych.
29 listopada 1968 roku – następuje dyslokacja Szkoły Chorążych z Zegrza do Legnicy.
15 grudnia 1968 roku – Podoficerska Szkoła Zawodowa Wojsk Łączności podniesiona zostaje do rangi 14 Ośrodka Szkolenia Wojsk Łączności (podstawa prawna to Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego z 26 X 1968 r. i Szefa Sztabu SOW z 6 XII 1968 r.)
Ośrodek staje się swoistym kombinatem nauczania. Szkoleni są: elewi (kandydaci na podoficerów), kadeci (kandydaci na chorążych), podoficerowie zawodowi spełniający kryteria awansu na stopień chorążego, słuchacze różnego typu kursów przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji. Organizacyjnie struktura Ośrodka ostatecznie obejmuje: Szkołę Chorążych, Kurs Chorążych, Szkołę Oficerów Rezerwy (po jej powołaniu w 1976 r.), Podoficerską Szkołę Zawodową, Kursy Doskonalenia i Przekwalifikowania, Batalion Zabezpieczenia oraz służby logistyczne. Przedstawiona struktura ma tylko wymiar poglądowy i nie obrazuje całej skomplikowanej organizacji Szkoły. Pominięto m.in. sztab, służby, zaplecze techniczne itp.
Nowe zadania to również potrzeba rozwiązania wielu poważnych problemów obejmujących wszystkie komórki organizacyjne Ośrodka.
Wymienić tu można niektóre z nich:
– ilość i jakość sprzętu specjalistycznego oraz jego bieżąca obsługa;
– przebudowa bazy stacjonarnej i polowej;
– rozwiązanie problemów socjalno-bytowych;
– planowanie i organizacja nauki (potrzeba nauczania języków i konieczność wprowadzenia przedmiotów ogólnokształcących wraz ze spełnieniem wysokich kryteriów wymaganych dla przeprowadzenia matury);
– wykorzystanie nowoczesnych technicznych środków dydaktycznych i dostosowanie do nich metodyki nauczania;
– rozpracowanie systemu praktyk dowódczych i specjalistycznych oraz nadzór nad ich realizacją;
– podnoszenie kwalifikacji przez kadrę dydaktyczno- dowódczą.
Sposobem na rozwiązanie tego ostatniego problemu było podniesienie wymagań dla kierowanych do Ośrodka oficerów, podejmowanie przez kadrę oficerską studiów wyższych (ogrom zadań powodował, że preferowany był system studiów zaocznych), uzupełnianie wykształcenia przez podoficerów w legnickich szkołach średnich (część kontynuowała naukę i awansowała następnie na stopnie oficerskie; uruchomienie w Ośrodku filii Wyższej Szkoły Oficerskiej w Zegrzu.
3 października 1969 roku – Inauguracja w Ośrodku nowego roku akademickiego (pierwsze wręczenie dyplomów inżynierskich dla 20 absolwentów odbyło się 5 czerwca 1972 roku)
1 października 1976 roku – powstanie Centralnego Ośrodka Szkolenia Wojsk Łączności, którego powołanie ma trzy uzasadnienia:
Systematyczne uzyskiwanie wysokich wyników w szkoleniu oraz doskonałe opinie o służbie absolwentów w jednostkach wojskowych (co potwierdzały liczne kontrole, a nade wszystko Inspekcja Sił Zbrojnych organ powołany do wydawania kompleksowych opinii).Warto tu wspomnieć, że Ośrodek był 12 razy wyróżniany Medalami Pamiątkowymi MON Za Osiągnięcia (i Wybitne Osiągnięcia ) w Służbie Wojskowej. Był to swoisty rekord zarówno w Wojsku Polskim jak i szkolnictwie wojskowym.
Nieustanny rozwój bazy dydaktycznej (zaliczamy do tego uruchomienie od sierpnia 1976 roku Ośrodka Obliczeniowego na bazie maszyny cyfrowej Odra 1325, szkoleni w nim słuchacze uzyskiwali automatycznie uprawnienia serwisantów wrocławskiego ELWRO, co było najwyższym uznaniem ich kwalifikacji). W tym samym roku oddana została do użytku 120. miejscowa sala audytoryjna, z kompletem technicznych środków nauczania oraz nowoczesny gabinet nauczania języków obcych. Oba obiekty pozwoliły na prowadzenie zajęć typu akademickiego. W niedługim czasie, w wyniku oddania do użytku nowego bloku szkolnego nr 10, zbudowana została nowa aula, powstały nowoczesne gabinety przedmiotowe, uruchomiono bibliotekę z czytelnią, zaczął działać Klub Żołnierski oraz bufet gastronomiczny.
Przejęcie od 6 lipca 1976 roku szkolenia wojskowego absolwentów wyższych uczelni w ramach formy organizacyjnej 6-cio miesięcznej Szkoły Oficerów Rezerwy – warto wspomnieć, że system szkolenia absolwentów wyższych uczelni podlegał kolejnym modyfikacjom, aż do całkowitego zawieszenia. Najdłużej funkcjonującą formą była Szkoła Podchorążych Rezerwy realizowana początkowo na turnusach 4 miesięcznych, a następnie 3 miesięcznych. Każdorazowo, czy to w Szkole Podchorążych Rezerwy czy Szkole Oficerów Rezerwy, uzupełnieniem była praktyka w jednostkach liniowych.
Analiza rozwoju organizacyjnego Ośrodka upoważnia do postawienia tezy, że okres po roku 1976 to apogeum jego rozwoju . Wyraża się to zarówno w realizowanych zadaniach jak i liczbie jednorazowo szkolonych słuchaczy. Stopniowo ograniczany zostaje nabór szkolonych. Wczorajsze problemy z pozyskiwaniem słuchaczy i ich jakością zamieniają się w nadmiar coraz wartościowszego elementu ludzkiego. Poprawiają się warunki socjalno-bytowe szkolonych (szczególnie po przejęciu obiektów poradzieckich), jednocześnie maleje obciążenie dydaktyczne kadry, kończą się problemy z zabezpieczeniem właściwej ilości sal do realizacji procesu dydaktycznego. Problemem staje się natomiast przeciążenie malejących stanów zmiennych ilością niezbędnych wart i służb. Są to widoczne oznaki obniżania rangi Ośrodka. Towarzyszą im ciągle modyfikowane koncepcje dalszego funkcjonowania szkolnictwa wojskowego. Dodatkowo na przedstawione problemy nakładają się przemiany ustrojowe państwa po 1989 roku i zmieniająca się jakościowo i ilościowo wizja Sił Zbrojnych.
1 września 1994 roku – następuje ostatnia reorganizacja , Ośrodek otrzymuje nazwę Centrum Szkolenia Łączności .
16 października 1996 roku – Centrum otrzymuje nowy sztandar. Przewodniczącym Społecznego Komitetu Fundatorów był prezydent Legnicy Ryszard Kurek. Rodzicami chrzestnymi zostali posłanka Bronisława Kowalska i wiceprezydent miasta Ryszard Białek.
Krótko trwa euforia. Nadzieje na dalszy rozwój stopniowo przechodzą w apatię. Początkowo nic tego nie zapowiada. Decyzja o systematycznym wygaszaniu szkolenia w Zegrzu i przeniesienie nowego rocznika podchorążych do WAT-u potwierdza optymizm. Wśród nowych koncepcji pojawia się nawet zamysł powierzenia całego szkolenie średniego szczebla dowodzenia Ośrodkowi. Przypomnę tu w skrócie, że w międzyczasie Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Łączności została ostatecznie rozformowana, a baza szkoleniowa uległa w praktyce likwidacji (jej część przejął również Ośrodek). Jednak kolejne zmiany kadrowe w MON, to kolejne koncepcje zmieniające się jak w kalejdoskopie. Ostatecznie wygrywa decyzja o przeniesieniu większości szkolenia do Zegrza. W Legnicy pozostają kadeci ostatniego rocznika. Po ich promocji Ośrodek przewidziany został do ostatecznej likwidacji.
8 stycznia 1998 roku z legnickiego dworca odjeżdżają kadeci młodszych roczników SCH. Przeniesienie ich do Zegrza w praktyce oznacza początek końca istnienia Ośrodka.
Zamyka się koło historii. Grupa inicjatywna z Zegrza w latach sześćdziesiątych tworzy i rozwija Ośrodek . Grupa inicjatywna z Legnicy uruchamia Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
30 stycznia 1998 roku – następuje kolejna zmiana na stanowisku komendanta. Ostatnim, jednocześnie likwidatorem Ośrodka, zostaje płk Kazimierz Markowicz.
27 czerwca 1998 roku – przeprowadzona zostaje ostatnia promocja absolwentów Szkoły Chorążych. Jest ich tylko 54 z prymusem, młodszym chorążym Piotrem Milewskim. Odbywa się w koszarach i nie ma nic z rozmachu swoich poprzedniczek.
30 lipca 1998 roku – uroczyste pożegnanie sztandaru. Sztandar zostaje przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Jest to oficjalne zakończenie 32 letniej historii szkolenia łącznościowców w Legnicy.
Do Koszar przy Alei Rzeczypospolitej przybywają żołnierze zawodowi ze Zgorzelca, aby w koszarach po CSŁ osadzić pododdziały 14 pułku radioelektronicznego (JW. 3182).
Na podstawie:
60 lat polskiego garnizonu w Legnicy 1945-2005: sesja popularnonaukowa / oprać. Barbara Morawiec. – Legnica: Stow. Rodzina Wojskowa, 2005.
Dąbrowski Stanisław: Pobyt i wycofanie Północnej Grupy Wojsk Radzieckich z Dolnego Śląska // Dolny Śląsk. – 1995, T. 1.
Kondusza Wojciech: Mała Moskwa: rzecz o radzieckiej Legnicy. – Legnica: Edytor, 2006.
Kromolicki Franciszek: Zarys historii Centralnego Ośrodka Szkolenia Wojsk Łączności im. Marcelego Nowotki: 1966-1986. – Legnica: COSWŁ, 1986.
Piotrowski Paweł: Śląski Okręg Wojskowy : przekształcenia organizacyjne 1945-1956. – Warszawa: Wydaw. TRIO, 2003.
Materiały w posiadaniu autora.
14 prel (pułk radioelektroniczny) – jw. 3182
Zgodnie z zarządzeniem Szef Sztabu Generalnego z dnia 26 lipca1967 roku rozpoczęto formowanie w Zgorzelcu JW 3182 a pierwszym jego dowódcą został mianowany wtedy jeszcze mjr Zenon Lewandowski.
13 września 1967 roku wydano pierwszy rozkaz dzienny w którym zawarto nazwiska pierwszego stanu osobowego jednostki. (Stan osobowy stanowili miedzy innymi żołnierze przeniesieni z jednostki wojskowej nr 4420 Przasnysz)
Rozpoczął się etap żmudnego szkolenia i adaptacji kompleksu koszarowego dla potrzeb jednostki. Krótko po sformowaniu jednostki w 1968 roku żołnierze 11 brel (batalion rozpoznania radioelektronicznego) wraz z żołnierzami innych jednostek wkroczyli na teren Czechosłowacji gdzie wykonywali swoje zadnia do momentu wycofania wojsk.
Szczególnie uroczysty dla jednostki stał się dzień 5 grudnia 1969 roku kiedy to od przedstawiciela społeczeństwa Zgorzelca gen. bryg. Zbigniew OCHANOWICZ przyjmuje ufundowany sztandar i przekazuje go na ręce dowódcy jednostki. Okres późniejszy obejmuje intensywne szkolenie w wyniku czego jednostka uzyskuje coraz większe uznanie w oczach przełożonych, a także w oczach społeczeństwa z względu na czynny udział w życiu regionu Zgorzeleckiego.
W tamtych właśnie latach przyjęła się nieoficjalna nazwa jednostki „Amerykanie”. Jednym z czynników który wpłynął między innymi na tę nazwę był typ zadań wykonywanych przez jednostkę oraz profil szkolenia żołnierzy (język angielski, język niemiecki). Z racji wykonywanych zadań jej działalność była głęboko utajniona, zatrudniona kadra posiadała szczególny status bezpieczeństwa. Na teren jednostki mogły wejść osoby ze specjalną przepustką.
Za efekty działalności służbowej ,szkolenia, oraz pracy operacyjnej jednostka była wielokrotnie wyróżniana przez Ministra Obrony Narodowej który zapoznał się ze specyfiką jednostki podczas ćwiczeń oraz w trakcie wizytacji jednostki w Zgorzelcu.
Z dniem 14 lipca 1972 roku obowiązki dowódcy obejmuje ppłk Jerzy JAWORSKI który niejako ukształtował późniejszy obraz 11 batalionu rozpoznania radioelektronicznego szczególnie jeżeli chodzi o szkolenie specjalistyczne oraz pracę operacyjną w ramach jednolitego systemu rozpoznania radioelektronicznego WP.
Żołnierze jednostki uczestniczyli w wielu misja pokojowych ONZ w różnych regionach świata między innymi w Egipcie, Wietnamie, Kambodży, Syrii, (Namibii i Jugosławii) gdzie byli wielokrotnie wyróżniani za wzorowe wykonywanie obowiązków.
18 października 1983 roku po 11 latach dowodzenia podpułkownik Jerzy Jaworski przekazał obowiązki majorowi Edwardowi Więckowskiemu który dowodził jednostką do czasu przeformowania batalionu w 11prel (pułk radioelektroniczny) z dniem 6 marca 1996 roku a następnie dowodził pułkiem do czasu jego przeformowania w 11 batalion walki radioelektronicznej.
W dniu 1 września 1997 roku podczas uroczystej zbiórki w miejscu pamięci narodowej na cmentarzu Żołnierzy II Armii WP Jednostka otrzymuje z rąk przedstawiciela Prezydenta wiceministra biura bezpieczeństwa narodowego Pana Marka DUKACZEWSKIEGO ufundowany przez społeczeństwo ziemi zgorzeleckiej nowy sztandar.
Rodzicami chrzestnymi sztandaru z ramienia fundatorów byli: Pani Zofia SZKUDLAREK oraz Pan Jerzy ŁASKAWIEC. Wręczenie sztandaru odbyło się obecności reprezentanta Ministra Obrony Narodowej Dowódcy SOW gen. Bryg. Aleksandra TOPCZAKA.
Wręczenie sztandaru odbyło się obecności reprezentanta Ministra Obrony Narodowej Dowódcy SOW gen. Bryg. Aleksandra TOPCZAKA.
Rozkazem Dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego z dnia 7 listopada 1997 roku pułk rozpoczął proces przenoszenia do garnizonu Legnica.
W czerwcu 1998 roku nastąpiło uroczyste pożegnanie garnizonu Zgorzelec przez żołnierzy 11prel którzy odchodzili do nowego garnizonu pozostawiają przychylne społeczeństwo a także w wielu przypadkach swoich najbliższych i rodziny.
Po uroczystej mszy Św. Sprawowanej przez kapelana ks. Mjr Jana MYCKA nastąpiło uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej wmurowanej w ścianę pamiątkową kościoła garnizonowego.
W lipcu 1998 roku po wcześniejszym przeprowadzeniu częściowych remontów pomieszczeń socjalnych pułk zajął nowe miejsce dyslokacji którym stały się obecne koszary a wtedy koszary rozformowywanego CSŁ Legnica. Rozpoczął się proces szkolenia w nowym garnizonie.
Od 1 sierpnia 1998 roku nowym miejscem stacjonowania stały się te właśnie koszary które do grudnia tegoż roku zajmowane były również przez rozwiązywane Centrum Szkolenia Łączności.
Zgodnie z rozkazem nr PF 26/ORG Dowódcy SOW z dnia 4.05.2001r. 11 prel (pułk radioelektroniczny) rozpoczął przeformowywanie w strukturę 11 bWRE (batalion walki radioelektronicznej).
A w dniu 21 września 2001 roku 11 prel przechodzi w podporządkowanie Dowódcy 2 Korpusu Zmechanizowanego w Krakowie na podstawie Decyzji MON nr 0189 z 19 maja 2001 roku.
Uroczystego przekazania dokonali:
Z ramienia Dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego – płk. KRZYWIECKI
Z ramienia Dowódcy 2 Korpusu Zmechanizowanego – gen. bryg. Bronisław KWIATKOWSKI
Akt uroczystego przekazania podpisano w klubie garnizonowym
Przełom roku 2001/2002 to odejście z pułku szeregu kadry która nie znalazła propozycji etatowej w nowych strukturach ze względu na zmniejszenia stanów osobowych które dotknęły także inne jednostki resortu Obrony Narodowej oraz dowództwo pułku.
Od września 2002 roku na dowódcę 11 bWRE zostaje wyznaczony ppłk Stanisław GORZELAŃCZYK przed którym stanęły zadania formowania nowych struktur batalionu oraz przygotowanie kadry batalionu do zamierzenia głównego w roku 2002 jakim były ćwiczenia afirmacyjne w ramach struktur NATO 2KZ.
Ćwiczenia „Cannon Cloud 2002” w których rudziała wzięła wydzielona kadra batalionu potwierdziły bardzo dobre przygotowanie do działania w ramach operacji sojuszniczych w strukturach NATO oraz stanowiło niejako przepustkę do dalszej współpracy w tym zakresie.
Nieodłącznym elementem funkcjonowania jednostki w garnizonie Legnica stały się też wizyty Ministra Obrony Narodowej Pana Jerzego SZMAJDZIŃSKIEGO, który poprzez batalion sprawował patronat na klasą o profilu wojskowym Zespołu Szkół Zawodowych w Złotoryi w ramach kształtowania świadomości obronnej w szeregach młodzieży szkolnej.
Służba w garnizonie Legnica to nie tylko szkolenie w koszarach i na przykoszarowym placu ćwiczeń, to także szkolenia poligonowe na różnych ośrodkach poligonowych takich jak:
Poligon „Karliki” koło Żagania
Poligon „Świętoszów” czy też Poligon „Wędrzyn” gdzie realizowano szkolenie w warunkach zbliżonych do realnego pola walki oraz szkolono żołnierzy rezerwy w ramach przydziałów mobilizacyjnych na nowym sprzęcie, zarówno w okresie letnim jak i zimowym.
Efektem szkolenia żołnierzy rezerwy są również awanse które potwierdzają dobre przygotowanie żołnierzy rezerwy na wypadek powstania konfliktu zbrojnego czy też wojny. Nadanie pierwszego stopnia oficerskiego podchorążym rezerwy obchodzone jest uroczyście na Sali tradycji jednostki.
Wśród nowo mianowanych w dniu 8 lutego 2005 roku byli między innymi pan ppor. rez. Tadeusz Krzakowski oraz pan ppor. rez. Jarosław Humenny.
Po dyslokacji do Legnicy jednostka przejęła od CSŁ obowiązki garnizonowe w Legnicy.
Jednostka sprawowała patronat w imieniu Ministra Obrony Narodowej nad klasami profilowanymi wojskowo ZSZ w Złotoryji które to klasy posiadały rozszerzony program nauczania z zakresu obronności Państwa. Eksperyment ten pod patronatem MON pokazał że młodzież klas profilowanych wojskowo nabywa nowych doświadczeń i różni się od pozostałych zachowaniem, poczuciem godności osobistej i wartości, poszanowaniem tradycji narodowych oraz przygotowaniem na trudy życia codziennego, co objawiało się większą odpornością psychiczną na stresy, łatwością podejmowania decyzji i zdecydowaniem w działaniu.
Na zakończenie kształcenia każdy uczeń otrzymał od Ministra ON certyfikat ukończenia klasy o profilu wojskowym co zwiększyło szansę dalszego kształcenia się w ramach szkolnictwa wojskowego dla tych którzy chcieli swoje życie związać z niełatwą służbą w mundurze. Wśród absolwentów nie zabrakło również młodzieży żeńskiej.
Funkcjonowanie jednostki w garnizonie Legnica to nie tylko szkolenie i codzienna działalność służbowa to także szeroki kontakt ze społeczeństwem i współpraca z władzami lokalnymi w zakresie organizacji obchodów rocznicowych oraz promocji obronności w środowisku lokalnym. Minione 7 lat obfitowały w wiele uroczystości historycznych i sportowo rekreacyjnych takich jak obchody rocznicowe bitwy pod Legnicą organizowane corocznie w Legnickim Polu przy coraz szerszym zainteresowaniu społeczności lokalnej oraz turystów zagranicznych. Jednostka włączyła się do współpracy od 1999 roku.
W ramach współpracy z władzami miasta i pod patronatem Ministra Obrony Narodowej Stowarzyszenie „Rodzina wojskowa” przy jw. 3182 od 2004 organizuje festyny rekreacyjno-sportowe pod hasłem „Raz na wojskowo” . Festyny te rozszerzone są o pokazy techniki wojskowej wyposażenia oraz informacje z życia wojska co przybliża społeczeństwu nowy wizerunek zmieniającej się armii oraz nowe zadania stojące przednią w ramach sojuszy partnerskich i utrzymania pokoju w Europie i na świecie.
Festyn w roku 2004 roku kończył się występem Centralnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego.
Uroczyste obchody wydarzeń rocznicowych związanych z historią państwa to jeden z elementów życia codziennego. Jednostka corocznie uczestniczy w organizowanych obchodach świąt państwowych i obchodach rocznicowych z okazji rocznicy np.. zakończenia II wojny światowej, uczczenia pamięci poległych za wolność ojczyzny i jej niepodległość. Wojskowa Asysta Honorowa stała się elementem podkreślającym te wydarzenia.
Od 2004 roku w ramach nawiązanej współpracy ze społecznością lokalną doszedł kolejny element promocji Sił Zbrojnych w postaci uczestnictwa Wojskowej Asysty Honorowej przy uroczystym nadawaniu imion patronów szkołom oraz wręczenia ufundowanych sztandarów
Funkcjonowanie jednostki w Legnicy to nie tylko działalność w samym mieście ale również obecność wojska poza garnizonem. W 2004 roku imię marszałka Józefa PŁSUDSKIEGO oraz sztandar otrzymała szkoła w Jaworze. Przebieg uroczystości złożenia ślubowania na nowo ufundowany sztandar odbywał się przy obecności Wojskowej Asysty Honorowej i był zbliżony do ceremoniału wojskowego
W roku bieżącym jednostka uczestniczyła w uroczystym nadaniu imienia Stanisława MARUSARZA oraz wręczenia ufundowanego sztandaru szkole podstawowej w MIŁKOWIE gdzie oprócz asysty honorowej jednostka zabezpieczała również część festynu zorganizowanego z tej okazji dla społeczności lokalnej.
14.04.2007 r. żołnierze 11 bWRE po raz ostatni wzięli udział w pielgrzymce służb mundurowych w Legnickim Polu.
26.06.2007 roku w kaplicy pod wezwaniem św. Łukasza Ewangelisty odprawiono ostatnią Mszę Św. Przestała istnieć parafia wojskowa w Legnicy.
8.06.2007 roku na placu musztry koszar przy Al. Rzeczypospolitej nastąpiło uroczyste pożegnanie żołnierzy Wojska Polskiego w Legnicy. Po zakończeniu uroczystości sztandar po zejściu z placu zwinięto, wraz z pocztem sztandarowym, tym razem uzbrojonym w ostrą amunicję, pod konwojem dwóch uzbrojonych wartowników został zapakowany do samochodu i ruszył do Muzeum Wojska Polskiego do Warszawy.
9 czerwca 2007 roku w Klubie Garnizonowym przy ul. Bielański rozpoczął się ostatni bal pułkowy. Zakończył się ok. godz. 700. Była to ostatnia masowa impreza wojskowa na terenie Legnicy.
Dowodzenie jednostką zakończył płk Stanisław Gorzelańczyk. Obowiązki przejął mjr dypl. Zbigniew Nowak. On praktycznie zakończył likwidację jednostki wojskowej w Legnicy.
Praktycznie od początku 2007 roku dowództwo jednostki rozpoczęło fizyczną likwidację jednostki. Nie powołano nowych żołnierzy. Żołnierzy zawodowych odsyłano do innych jednostek, przenoszono do rezerwy. Sprzęt ruchomy, za pośrednictwem agencji Skarbu Państwa – Agencji Mienia Wojskowego przekazywano innym jednostkom, bądź przekazywano do magazynów Agencji. Obiekty nieruchome i infrastrukturę przejęła Agencja. Miały one zostać wycenione i sprzedane drogą przetargów, zaś uzyskane środki miały zasilić budżet Ministerstwa Obrony Narodowej. Stan zbywania trwa po dzień dzisiejszy.
Garnizon Legnica istniał formalnie do rozwiązania Wojskowej Komisji Uzupełnień mającą swoją siedzibę przy ul. Partyzantów.
Na podstawie:
http://www.otolegnica.pl/news.php?id=4272.
http://fortyfikacje.legnica.pl/koszary-wojska-polskiego.php.
http://www.rodzinawojskowa.mw.mil.pl/index.php?akcja=archiwum&years=2010&months=&id=43.
Materiałów będących w posiadaniu autora.