2023

Wstęp

Oddajemy w Państwa ręce kolejny, piąty już tom „Legnickiego Almanachu”. Jest on z wielu względów szczególny. Po pierwsze, wyjście poza liczbę czterech kolejnych numerów periodyku jest symboliczne. Wskazuje na pewną stabilność, która pozwala mieć nadzieję na dłuższe trwanie danego tytułu na rynku wydawniczym. Drugim powodem jest wielokrotna rocznicowość tego tomu. W tym roku swój pierwszy – choć na razie skromny, bo dopiero dziesiąty – jubileusz obchodzi Stowarzyszenie „Pamięć i Dialog”, które stoi za wydawaniem tego periodyku. Przed dwudziestoma laty zmarł Tadeusz Gumiński, któremu nasze stowarzyszenie poświęciło osobną publikację – „Tadeusz Gumiński. Życie – dzieło – pamięć” pod redakcją dr. Marka Żaka. Trzydzieści lat temu z Legnicy wyszły wojska rosyjskie (radzieckie). Również trzydzieści lat liczy sobie nawiązanie partnerstwa miast między Legnicą i Wuppertalem. Z kolei pięćdziesiąt lat temu, w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, w Legnicy obchodzony był Rok Kopernikański. Wreszcie siedemdziesiąt lat liczy sobie legnickie archiwum, a dwieście dziesięć lat temu miała miejsce bitwa nad Kaczawą.

Tym razem „Legnicki wehikuł czasu” otwiera tekst celujący w rok 1957, kiedy to powstała słynna legnicka restauracja „Tivoli”, o czym pisze dr Marek Żak. Dwa kolejne teksty poświęcone są wartym zapamiętania osobom i ich dziełom. Piotr Piluk wspomina mieszkającego w Legnicy Żyda Lejbę Szklara i jego fotografie miasta. Hanna M. Szurczak przybliża postać oddanej pracy i ludziom nauczycielki, Janiny Lewickiej. Następnie dr Marek Żak wprowadza nas w temat Legnicy z lat sześćdziesiątych XX w. uwiecznionej na zdjęciach z albumu Very Zettel.

Dział „Artykuły” otwiera opracowanie Macieja H. Dąbrowskiego, który – po dwóch wcześniejszych tekstach poświęconych Mauzoleum Piastów – dopełnia temat inskrypcji w kościele św. Jana Chrzciciela i obecnym klasztorze franciszkanów. Dzięki dr. Wojciechowi Konduszy, który od lat zajmuje się dziejami radzieckiej Legnicy, można zapoznać się z tematem trzydziestolecia wyjścia z miasta armii wschodniego sąsiada. Maria Kubasik opracowała kwestię obchodów legnickich Roku Kopernikańskiego w 1973 r. Wspólnie z Edwardem Wiśniewskim przybliżyła też postać Alfreda Jandera, który wybitnie przysłużył się dla ruchu turystycznego w regionie. Ponieważ staramy się łączyć sprawy aktualne z minionymi i żywy jest obecnie temat utraty wartości pieniądza, Marcin Makuch pochylił się nad czasami hiperinflacji i lokalnego pieniądza zastępczego w 1923 r. Dopełnieniem wyników badań przedstawionych na łamach naszego czasopisma w zeszłym roku jest druga część artykułu dr. Grzegorza Sobela o lokalnym przysmaku – bombie legnickiej. Dwuczęściowy cykl rozpoczyna natomiast tekst dr. Marka Szajdy poświęcony legnickiej Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej. W opracowaniu autorstwa Marty Zaguły przedstawione zostały natomiast losy kobiet w powstającym od końca lat pięćdziesiątych XX w. Zagłębiu Miedziowym. Dział zamyka dr Marek Żak ze swoim opracowaniem dziejów lokalu i sali przy ul. Kartuskiej 63.

W części „Materiały” znalazły się cztery teksty. Artur Guzicki przedstawił zaangażowanie Jerzego Gieroycia dla zdobycia funduszy dla legnickiego IV Liceum Ogólnokształcącego. O wystawiennictwie Muzeum Miedzi w Legnicy związanym z czasami napoleońskimi napisała Grażyna Humeńczuk. Zbigniew Kraska nakreślił portret artysty Krzysztofa Juretki. Z kolei Stanisław A. Potycz pochylił się nad bliskim sobie tematem „Solidarności” w legnickim sądownictwie u zarania lat osiemdziesiątych XX w.

Dział „Komunikaty i omówienia” rozpoczyna relacja z dziesięcioletniej działalności Stowarzyszenia „Pamięć i Dialog” autorstwa dr. Wojciecha Konduszy, Marii Kubasik i dr. Marka Żaka. O trzydziestoletniej historii wymiany artystycznej z Wuppertalem opowiedział Zbigniew Kraska. W tekście Zdzisława Kryściuka można przeczytać o łowickich obchodach związanych z dwudziestą rocznicą śmierci Tadeusza Gumińskiego, który był honorowym obywatelem nie tylko Legnicy, lecz również Łowicza i Żychlina. Spotkanie „Między miastem a regionem. Dolny Śląsk po 1945 r. widziany z różnych perspektyw” zrelacjonowali Maria Kubasik i dr Marek Szajda. Edyta Łaborewicz przedstawiła jubileusz siedemdziesięciolecia legnickiego Archiwum Państwowego we Wrocławiu.

Tę część kończą refleksje Wiesława Maciuszczaka na temat wydanej niedawno monografii „Miedzi” Legnica. W dziale „Źródła i wspomnienia” dominują teksty poświęcone trzydziestej rocznicy partnerstwa Legnicy i Wuppertalu. Z perspektywy urzędniczej przedstawia je Janina Lisowska, która w Urzędzie Miasta była odpowiedzialna za tę współpracę. Dalej przeczytać można historię życia wzmiankowanego już Lejby Szklara, którego wspomnienia prezentujemy dzięki spisaniu ich przez Honoratę Rajcę. O wrażeniach, jakie trzydzieści lat temu zrobił na niej Wuppertal, opowiedziała Agnieszka Szydłowska-Szczecińska. We wspólnym tekście dr. Roberta Urbańskiego i dr. Marka Żaka opracowane zostały recenzje spektakli Rosyjskiego Teatru Dramatycznego w Legnicy. Ostatni tekst poświęcony Wuppertalowi, tym razem z perspektywy niemieckiej, to przetłumaczone na polski wspomnienia, których autorem jest Ernst-Andreas Ziegler. Publikujemy je także w języku niemieckim.

W części poświęconej rozmaitościom – „Varia” – znalazł się jeden tekst, którym jest wywiad, jaki Barbara Pietras przeprowadziła z artystą Zbigniewem Frączkiewiczem.

Serdecznie dziękujemy wszystkim, dzięki których pomocy udało nam się wydać kolejny już tom naszego rocznika. Zapraszamy również do nawiązania współpracy potencjalnych autorów, chętnych publikować w wydawanym przez nasze stowarzyszenie periodyku w kolejnych latach.

Życzymy wszystkim przyjemnej i pouczającej lektury!

Redakcja