Jubileusz 10-lecia PiD

Jubileusz dziesięciolecia stowarzyszenia „Pamięć i Dialog”

W marcu 2023 r. minęło dziesięć lat działalności stowarzyszenia „Pamięć i Dialog”. Na swej drodze spotkaliśmy ludzi dobrej woli, pasjonatów i badaczy historii miasta. Są oni w Stowarzyszeniu, a co najważniejsze, tworzą grono naszych przyjaciół. Razem działamy pro publico bono – dla dobra wspólnego, a efektem tej działalności jest trwała obecność naszych dokonań, materialnych śladów naszej pracy budujących tożsamość miasta, stymulujących i utrwalających pamięć o jego powikłanej historii i ludziach ją tworzących.

W telegraficznym skrócie: konferencje i wystawy

W ciągu dziesięciu lat działalności Stowarzyszenie zorganizowało pięć konferencji popularno-naukowych o charakterze lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym:

„Legniccy Sybiracy” (2015);
„70 lat Legnicy. Aktualne kierunki badań nad współczesną historią Legnicy” (2015);
„Polska i Polacy w 1956 roku. Nadzieje i złudzenia” (2016)”
„Modernizm po legnicku – oblicza lokalnego dziedzictwa (2017)”;
„Wydarzenia Marca ’68 – przyczyny i następstwa” (2018).

Konferencjom niekiedy towarzyszyły wystawy:

wystawa druków i publikacji dotyczących wydarzeń z 1956 r. w Legnickiej Bibliotece Publicznej;
wystawa plenerowa na placu Sybiraków w 2015 r. „Legniccy Sybiracy”;
wystawa plenerowa w 2018 r. na dziedzińcu Akademii Rycerskiej „Legniccy Żydzi – nasi sąsiedzi. Dlaczego wyjechali?”.

Członkowie Stowarzyszenia wygłaszali też referaty na różnych forach ogólnopolskich i międzynarodowych (konferencje, sesje, debaty).

Książki

Stowarzyszenie wydało w tym czasie siedem książek:

Maria Kubasik, Legniccy Sybiracy, Legnica 2015, ss. 113;
Roger Piaskowski, Wojciech Morawiec, Druga twarz Liegnitz. Eseje o architekturze Legnicy końca XIX wieku, Legnica 2017, ss. 182;
Maria Kubasik, Marek Żak, Legnica w 1956 roku, Legnica 2017, ss. 396;
Marzec ’68. Przyczyny i następstwa, Legnica 2018, red. Maria Kubasik, Marek Żak, Legnica 2018, ss. 272;
Roger Piaskowski, Wojciech Morawiec, Druga twarz Liegnitz. Część 2. Eseje o legnickim modernizmie. Legnica 2020, ss. 202;
Tadeusz Sznerch, Teksty wybrane. Krytyka literacka – szkice – recenzje – publicystyka kulturalna i społeczna, Legnica 2020, ss. 279.

Niektóre z nich zostały docenione przez kapitułę konkursu „Legnicka książka roku”. W 2017 r. nominowane do tej nagrody zostały książki „Druga twarz Liegnitz” oraz „Legnica w 1956 roku”. Ostatecznie przyznano ją publikacji M. Kubasik i M. Żaka. Rok później nominację otrzymała praca zbiorowa „Marzec ’68. Przyczyny i następstwa”.

Warto nadmienić, iż członkowie PiD prowadzą badania i publikują swoje książki również poza Stowarzyszeniem. Przykładowo: W. Kondusza, Tajemnice garnizonów radzieckich w Polsce, Legnica 2018 (książka nominowana do Legnickiej Książki Roku 2018); idem, Od romansu do romansu. 10-lecie Festiwalu Romansu Polsko-Rosyjskiego im. Lidii Nowikowej w Legnicy – dolnośląskiej Weronie, Legnica 2021; M. Kubasik, Pielgrzym w Legnicy, Legnica 2018; Historia jednej klasy… 1957… 1968…2018, red. A. Miernicki i in., Legnica 2018; Historie orłów klasy B 1965–1969, Legnica 2020; M. Żak, Czerwony młyn. Historie z powojennej Legnicy, Legnica 2021.

Oprócz wydawnictw książkowych artykuły członków Stowarzyszenia na przestrzeni ostatniej dekady ukazały się w licznych pracach zbiorowych, czasopismach naukowych oraz popularnonaukowych, w lokalnej prasie (głównie tygodnik „Konkrety” i miesięcznik „Legnica.eu”) oraz portalach internetowych o profilu historycznym.

„Legnicki Almanach”.

Ważną inicjatywą było rozpoczęcie wydawania własnego rocznika historycznego pn. „Legnicki Almanach”. Publikują w nim członkowie Stowarzyszenia oraz liczni zaproszeni do współpracy pracownicy naukowi, muzealnicy, publicyści a także miłośnicy historii. Periodyk posiada własną sześcioosobową Radę Naukową, którą aktualnie tworzą: prof. dr hab. Andrzej Małkiewicz, dr hab. Romuald M. Łuczyński, dr hab. Piotr Szymaniec, dr Piotr J. Fereński, dr Andrzej Szczepański oraz mgr Marek R. Górniak. Wszystkie teksty poddawane są recenzji naukowej. Ukazuje się on od 2019 r.:

„Legnicki Almanach” 2019, red. Marek Żak, ss. 371;
„Legnicki Almanach” 2020, red. Maria Kubasik, ss. 477;
„Legnicki Almanach” 2021, red. Wojciech Kondusza, Maria Kubasik, ss. 498.
„Legnicki Almanach” 2022, red. Maciej H. Dąbrowski, Marek Żak, ss. 436.

Poza działalnością stricte badawczą i publikacją jej rezultatów, ważne miejsce w pracy Stowarzyszenia zajmowała wieloaspektowa popularyzacja historycznego i współczesnego oblicza miasta, w ramach której ukazywano wielokulturowy charakter Legnicy, piękno i unikalność jej starej i nowej architektury oraz dorobek wybitnych artystów związanych z Legnicą. Zadanie to realizowano w formie comiesięcznych spotkań układających się w cykle tematyczne: „Mniejszości narodowe i etniczne Legnicy”, „Gawędy światłem malowane”, „Okruchy legnickiego piękna”, „Secesja po legnicku”, „Almanach Sztuki Zagłębia Miedziowego” etc. Łącznie odbyło się kilkadziesiąt takich spotkań i spacerów historycznych po mieście.

Upamiętnienie śmierci alianckich lotników

Odpowiedzią na wzrastające zainteresowanie społeczności lokalnej historią miasta i wybitnymi postaciami z nim związanymi były również dwie kolejne inicjatywy Stowarzyszenia. Pierwsza nich, wsparta przez Koło nr 10 Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ z Żagania (reprezentowane w Legnicy przez A. Miernickiego), Urząd Miasta Legnicy i legnickie Muzeum Miedzi, miała na celu upamiętnienie, w formie okolicznościowej tablicy na murze Kaplicy Cmentarnej Cmentarza Komunalnego w Legnicy przy ul. Wrocławskiej, śmierci alianckich lotników (wśród których był Polak), uczestników Wielkiej Ucieczki z Obozu Jenieckiego Stalag Luft 3 w Żaganiu. Zostali oni schwytani i zamordowani wiosną 1944 r. przez Gestapo w okolicy zjazdu autostradowego do Legnicy, a następnie skremowani w krematorium Cmentarza Komunalnego. Legnica organizując tę uroczystości dołączyła do nielicznego grona miast europejskich upamiętniających losy bohaterskich lotników alianckich walczących z hitlerowskim najeźdźcą.

Nagroda „Śląskie niebo Jürgena Gretschela”

Druga inicjatywa zmierzała do upamiętnienia znanego i cenionego miłośnika historii Legnicy, człowieka dialogu i porozumienia (do śmierci członka pierwszego zarządu Stowarzyszenia) – Jürgena Gretschela (1941–2016). Wsparło ją kilkanaście organizacji pozarządowych, instytucji i osób oraz Urząd Miasta Legnicy. Tak zrodziła się idea ustanowienia nagrody „Śląskie niebo Jürgena Gretschela” w formie pamiątkowej statuetki fundowanej przez Prezydenta Miasta Legnicy. Honoruje się nią działania osób i instytucji na rzecz tolerancji, wzajemnego szacunku, współpracy, poszanowania innych ludzi i umacniania dialogu międzykulturowego. Do 2022 roku nagrodę przyznano: Elżbiecie Chucholskiej (2018 r.) i Jerzemu Starzyńskiemu (2019 r.).

Tak przedstawia się skrótowo dziesięcioletni dorobek Stowarzyszenia, jego najważniejsze i trwałe dokonania. Mamy nadzieję, że wpływa on na świadomość historyczną legniczan, przyczynia się do popularyzacji wielowiekowych dziejów miasta, jego architektury, kultury i sztuki, przywraca i ożywia pamięć o wydarzeniach i ludziach zasłużonych dla powojennej Legnicy oraz integruje różne środowiska wokół działań istotnych dla miasta i budowania tożsamości jego mieszkańców.

Jubileuszowa gala

W marcu 2023 r. z okazji jubileuszu dziesięciolecia istnienia Stowarzyszenia legniczanom dorobek ten został przedstawiony w formie ekspozycji plenerowej. Zaprezentowano go na dziesięciu planszach pod wspólnym tytułem – mottem naszej działalności: „Jedno miasto, wiele kultur, bogata historia. Pomagamy zachować pamięć i prowadzić dialog”. Były one wystawione przez kilka tygodni w „Galerii Piastów”.

Mówiono o nim także podczas spotkania jubileuszowego zorganizowanego 22 marca w Legnickiej Bibliotece Publicznej przy ul. Piastowskiej. Zaproszono na nie władze miasta, współpracujące ze Stowarzyszeniem instytucje, przedstawicieli mediów oraz innych stowarzyszeń, a także członków, przyjaciół i sympatyków „Pamięci i Dialogu”. To dzięki ich szlachetnej postawie i wsparciu finansowemu Stowarzyszenie, działające Pro publico bono, może realizować swe ambitne cele. Jubileusz był okazją, aby wszystkim serdecznie podziękować i wręczyć okolicznościowe medale.

https://drive.google.com/file/d/1wGkt1bexh1D_q5Mp53vrBIApHDEr9tjr/view

Link do filmu